konsultacje medyczne

Dr n. med. Artur J. Bogucki

ortopeda, specjalista rehabilitacji

BOSTOŃSKI SYSTEM ORTOTYCZNY

prosta metoda nieoperacyjnego leczenia skoliozy

Co to jest skolioza? www.skolioza.com
Kiedy skolioza narasta
Kiedy masaże?

 

  2003.03.08

 wdrożono

 leczenie  

2003.10.27  

wynik        

                                                          półrocznego   leczenia      

Kiedy ćwiczenia?
Kiedy gorset?
Kiedy operacja?
Kontakt

Strona główna

Kiedy skolioza narasta?

   Z badań porównawczych wynika, że nie wszystkie skrzywienia kręgosłupa powiększają się samoistnie. Do narastania deformacji dochodzi po pokonaniu wytrzymałości wewnętrznej kręgosłupa.

   Utrzymanie poprawnego kształtu kręgosłupa wymaga odpowiedniej stabilizacji wewnętrznej i zewnętrznej. Stabilność wewnętrzną zapewnia połączenie kręgów trzonami i odpowiednio ukształtowanymi powierzchniami stawowymi łuków kręgowych oraz więzadła, zewnętrzną zaś mięśnie. Poprawne funkcjonowanie kręgosłupa zależy więc od prawidłowej budowy układu kostnego i więzadłowego oraz zapewnienia odpowiedniego usytuowania przyczepów mięśni, ich przebiegu i wielkość dźwigni stawowych, ale również od sprawności działania sterującego pracą mięśni układu nerwowego. Zależności te opisano w rozdziale „co to jest skolioza?”

   Małe skrzywienia poniżej 10° nie są nawet nazywane skoliozą. Ta wada postawy nie doprowadza do powstania przeciążeń zagrażających wytrzymałości struktur stabilizujących kręgosłup i nie ma skłonności do nasilania się.

   Skolioza (zgodnie z jej definicją) jest taką trójpłaszczyznową (trójwymiarową) deformacją kręgosłupa, w której kąt skrzywienia bocznego mierzony metodą Cobba przekracza 10˚. Zniekształcenie to przejawia się bocznym wygięciem kręgosłupa, zaburzeniem fizjologicznych krzywizn w płaszczyźnie strzałkowej oraz rotacją kręgów w płaszczyźnie poprzecznej (skręceniem tułowia). Zarówno przebieg choroby jak i zasady leczenia zależą od wielkości skrzywienia i kostnej dojrzałości kręgosłupa. Dojrzałość kręgosłupa oceniamy metodą Rissera w oparciu o zdjęcie rtg. Dojrzały kostnie kręgosłup nie posiada chrząstek wzrostowych, a więc utracił plastyczność.

   U osób dorosłych (z dojrzałym kostnie kręgosłupem) brak plastyczności kręgosłupa zbudowanego głównie z tkanki kostnej zmniejsza zagrożenie samoistnego powiększania się skoliozy. Powszechnie obowiązuje zasada, że osoby dorosłe wymagają leczenia operacyjnego kiedy skrzywienie jest większe niż 50° ponieważ dopiero wówczas żadne inne leczenie nie jest w stanie zatrzymać narastania deformacji. Nawet jeśli u pacjenta dorosłego ze skoliozą większą niż 50° uda się nieoperacyjnie osiągnąć korekcję to tylko na krótki okres, ponieważ deformacja powróci i dalej będzie się nasilać, a operacja pozostanie nieunikniona. Jednocześnie wiadomo, że osoby z dojrzałym układem kostnym i skrzywieniem mniejszym od 40˚ nie będą wymagały operacji na kręgosłupie, gdyż deformacja nie będzie się pogarszała. Skolioza na tym etapie zaawansowania nie doprowadza do żadnych dolegliwości, ale w niektórych przypadkach wykonywane są u osób dorosłych operacje plastyczne poprawiające wygląd pleców i talii brzucha. W przypadku pacjentów ze skoliozą 40˚ - 50˚ prawdopodobieństwo nie pogarszania się deformacji lub pogarszania się jest różne u różnych osób.

   U dzieci i młodzieży (z niedojrzałym kostnie szkieletem) kręgosłup zbudowany jest w dużej części z chrząstki, która jest plastyczna. W przypadku skoliozy dochodzi do przeciążania kręgów po stronie wklęsłej skrzywienia i plastyczna chrząstka ulega zgniataniu powodując, że skrzywienia większe od 20˚ same się pogarszają, a poszczególne kręgi przybierają kształt klina.

   Skrzywienia w przedziale 10˚ do 20˚ pogarszają się samoistnie jedynie u 20% pacjentów (w grupie 100 osób z takim skrzywieniem jedynie u 2 wystąpi samoistne narastanie deformacji), dlatego powszechnie uważa się, że lepiej nie leczyć wcale niż leczyć złymi ćwiczeniami, które mogą zdestabilizować już zachwianą równowagę kręgosłupa i doprowadzić do rozchwiania się konstrukcji kręgosłupa i spowodować narastanie deformacji.

   Po przekroczeniu 20˚ skrzywienia nasilają się samoistnie i u osób z niedojrzałym kręgosłupem dochodzi do niewydolności i uszkadzania struktur mających stabilizować kręgosłup.

   W przypadku stwierdzenia skoliozy czynnościowej, której przyczyną nie są zmiany w obrębie kręgosłupa (np. deformacja kończyny dolnej), leczenie powinno doprowadzić do ustalenia przyczyny i wyleczenia jej oraz samoistnego wyprostowania kręgosłupa.

   W przypadku skolioz kostno-pochodnych pacjent powinien być skonsultowany w poradni genetycznej celem wykluczenia dziedziczności deformacji. Jeżeli przyczyną skrzywienia kręgosłupa są np. zrosty żeber po jednej stronie to pacjent wymaga leczenia operacyjnego, które usuwa przyczynę skoliozy.

   W przypadku skolioz mięśnio-pochodnych pacjent wymaga leczenia w poradni chorób mięśni celem ustalenia przyczyny i wdrożenia odpowiedniego leczenia.

   W przypadku skolioz nerwo-pochodnych przyczynę powinien ustalić neurolog i po stwierdzeniu np. jamistości rdzenia kręgowego określić prawdopodobieństwo samoistnego pogarszania się choroby.

   W przypadku skolioz idiopatycznych przyczyna skrzywienia pozostaje nadal nieznana jednak wieloletnie obserwowanie historii chorób pacjentów pozwoliło poznać dogłębnie tę chorobę.

   Wielkość skrzywienia kręgosłupa określana jest metodą Cobba, która pozwala wymierzyć kąt skrzywienia pomiędzy kręgiem początkowym i końcowym skrzywienia. Stwierdzenie skrzywienia 25˚ oznacza jednocześnie, że poszczególne kręgi pomiędzy kręgiem początkowym i końcowym skrzywienia są klinowato zgniecione, a suma ich deformacji wynosi 25˚. Skrzywienie takie będzie się nasilało wyłącznie u pacjentów z niedojrzałym kostnie kręgosłupem. Poza zgniataniem kręgów po stronie wklęsłej dochodzi do nadmiernego rozciągania więzadeł po stronie wypukłej skrzywienia, doprowadzając do zmniejszenia grubości więzadeł i niewydolności stabilizacji więzadłowej kręgosłupa. Nadmierne wyginanie konstrukcji kręgosłupa do boku skutkuje dołączeniem się wymuszonego ruchu rotacyjnego (skręcania tułowia), którego mechanizm opisano w rozdziale „co to jest skolioza”. Ostatecznie w wyniku skrzywienia bocznego i skręcenia kręgosłupa dochodzi do przemieszczenia nadmiernie rozciągniętych mięśni po stronie wypukłej skrzywienia i działając po cięciwie łuku przestają mieć znaczenie w powstrzymywaniu narastania deformacji.

   Opisując przyczyny narastania deformacji u pacjentów ze skoliozą już Prof. Wiktor Dega w książce „Ortopedia i Rehabilitacja” stwierdza, że samo uszkodzenie mięśni prowadzi do powstania jedynie niedużych i przemijających skrzywień, dopiero uszkodzenie mięśni łącznie z więzadłami kręgosłupa prowadzi do skoliozy.

   Oczywiście narastanie skrzywienia kręgosłupa nie jest równomierne przez całe życie. Najistotniejsze są okresy skoków wzrostowych, które najczęściej dotyczą 7- 8 roku życia oraz 12-13 roku życia. Analizując problem narastania deformacji w skoliozie należy mieć świadomość w jakim mechanizmie człowiek rośnie. Otóż samoistne przyrastanie na długość cechuje jedynie kości. Przyrastanie to odbywa się w obrębie chrząstki wzrostowej, która produkuje nową kość. Wraz z wydłużaniem się kości pozostałe tkanki takie jak mięśnie, naczynia krwionośne oraz nerwy ulegają naciąganiu i nadmiernemu napinaniu, a w konsekwencji procesów regeneracyjnych odtwarzają swoją poprawną budowę. Okresy skoków przyrastania kręgosłupa na długość są w konsekwencji okresami destabilizacji wykrzywionego wcześniej kręgosłupa i w przypadkach nie leczonych lub źle leczonych dochodzi do gwałtownego pogorszenia.

   Zakończenie wzrostu u większości dziewcząt następuje po 15 roku życia, natomiast u chłopców w 17 roku życia.

   Dlatego kluczem do ustalenia jak leczyć konkretnego pacjenta jest wymierzenie przez lekarza ortopedę na zdjęciu rtg wielkości skrzywienia i ustalenie stopnia dojrzałości kostnej kręgosłupa.

   Inne leczenie zostanie wdrożone u pacjentki w wieku 14 lat ze skrzywieniem 25˚, która już miesiączkuje i ma niemal dojrzały układ kostny (mała plastyczność kręgosłupa), a zupełnie inne jeżeli ta pacjentka jeszcze nie miesiączkuje i ma bardzo małą dojrzałość kostną kręgosłupa (duża plastyczność). Jeszcze inne leczenie należy zastosować u pacjentki w wieku 6 lat i skoliozą 25˚, a całkiem inne u pacjentki z takim skrzywieniem w wieku 20 lat i pełną dojrzałością kośćca.

   Zbyt pochopne zalecenie pacjentowi masaży lub ćwiczeń może prowadzić do uelastycznienia kręgosłupa i doprowadzić do narastania deformacji w mechanizmie zdestabilizowania konstrukcji kręgosłupa, podobnie jak zalecenie niepoprawnych ćwiczeń mięśni, które działając po cięciwie łuku skrzywienia będą nasilały deformację.

 

początek